Behalve het gewenste effect kan dit middel bijwerkingen geven. Uw arts zal uw bloed regelmatig controleren op aanwijzingen voor bijwerkingen.

De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende.

Regelmatig

• Verhoogde bloeddruk. De arts zal uw bloeddruk regelmatig meten.
• Nierbeschadiging is een ernstige bijwerking van ciclosporine. De arts zal regelmatig in uw bloed controleren of de nieren nog goed werken. Zorg dat u voldoende drinkt en geen dorst heeft. Raadpleeg uw arts als u binnen enkele dagen in gewicht toeneemt of als u dikke enkels of onderbenen krijgt.

Soms

• Trillende of bevende handen.
• Hoofdpijn.
• Stijging van de concentratie cholesterol en vetten in het bloed. Een bepaald soort vetten, triglyceriden, kan zich ophopen in de bloedvaten. Als u al een te hoog cholesterol en/of vetgehalte in uw bloed heeft, zal uw arts u daar extra op controleren.

Zelden

• Gevoelig, gezwollen of bloedend tandvlees, vooral aan het begin van de behandeling. U kunt deze klachten verminderen door uw gebit en tandvlees geregeld te poetsen en door te flossen. Bezoek elk halfjaar uw tandarts. Raadpleeg uw arts als u te veel last van uw tandvlees heeft of houdt.
• Maagdarmklachten (verlies van eetlust, misselijkheid, diarree). Mocht u veel last hebben van misselijkheid, neem het middel dan bij een maaltijd in. Neem het niet opeens op een lege maag in, want dan zal te veel ciclosporine in het bloed komen.
• Veranderingen in uiterlijk: toename lichaamsbeharing, gewichtstoename, opgezwollen gezicht, borstvorming bij mannen
• Moeheid.
• Jichtaanvallen. Dit kan optreden bij mensen met aanleg tot jicht. Zij mogen dit middel daarom niet gebruiken
• Spierpijn en spierkrampen.
• Epileptische aanvallen, door een tekort aan magnesium. Mensen met epilepsie hebben hier meer kans op. De arts kan de hoeveelheid magnesium in het bloed controleren en eventueel extra magnesium voorschrijven.
• Verminderde leverwerking, zeer zelden overgaand in leverbeschadiging. De arts zal regelmatig de leverfunctie controleren. Merkt u een gevoelige, opgezwollen buik of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid, waarschuw dan een arts. Na verlaging van de dosering of na stoppen verdwijnt deze bijwerking weer.
• Verhoogde kans op infecties, bijvoorbeeld van de luchtwegen, zoals verkoudheid en hoesten. Dit komt omdat de lichaamseigen afweer is verminderd. Meld de volgende verschijnselen altijd aan uw arts: koorts, keelpijn, verkoudheid, griep en huidinfecties, zoals steenpuisten.

Zeer zelden

• Allergische reacties met onder andere jeuk of galbulten, huiduitslag, griepachtige verschijnselen, koorts, spierpijn, benauwdheid of flauwvallen. Stop dan het gebruik en raadpleeg uw arts. U mag dit middel in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheek door dat u overgevoelig bent voor ciclosporine. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit middel niet opnieuw krijgt.
• Bloedafwijkingen. Dit middel onderdrukt het beenmerg, waar de voorlopers van nieuwe bloedcellen worden gemaakt. Met name bij hoge dosering zal er een tekort aan bepaalde bloedcellen ontstaan. Het gevolg is bloedarmoede, meer kans op bloedingen en een verminderde afweer. Dit kan na enkele weken ontstaan. Het bloed wordt daarom regelmatig gecontroleerd. Door verlagen van de dosis of na stoppen van het gebruik verdwijnt deze bijwerking weer.
• Verhoogde kans op huidtumoren. Incidenteel is dit opgemerkt bij patiënten die hoge doseringen gebruiken. Ga niet overmatig zonnebaden of onder UV-licht van zonnebank of solarium.
• Als u diabetes mellitus heeft, kunt u een hoger bloedglucosegehalte krijgen door dit middel. Controleer daarom vaker uw bloedglucosegehalte.
• Gezwollen borsten, pijnlijke of uitblijven van de menstruatie.

Raadpleeg uw arts als u te veel last heeft van één van de bovengenoemde bijwerkingen of als u andere bijwerkingen ervaart waar u zich zorgen over maakt.

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek of in de bijsluiter.

Hoe?

• Capsules: heel doorslikken met een half glas water. De capsules hebben een karakteristieke geur. Laat ze daarom tot gebruik in de strip.
• Drank: druppelen in een glas halfgevuld met een koude drank. Bijvoorbeeld chocolademelk, melk of eventueel vruchtensap (geen grapefruitsap). Gebruik GEEN plastic beker, omdat ciclosporine aan plastic blijft kleven. Roer het mengsel goed om en drink het meteen op. Spoel het glas daarna nog een keer na met wat vloeistof en drink dit ook op. Veeg de druppelaar af met een tissue voor u hem weer in de beschermhoes brengt. Spoel hem NIET af met water of een andere vloeistof.

Wanneer?
Het beste kunt u vaste tijdstippen kiezen, dan vergeet u minder snel een dosis.

Neem dit middel altijd rond dezelfde tijd in, bij voorkeur voor een maaltijd. Mocht u veel last hebben van misselijkheid dan kunt u het ook bij een maaltijd innemen. De hoeveelheid medicijn die in uw bloed komt, is ook afhankelijk van uw voeding. Daarom is het belangrijk dat u dit middel altijd onder dezelfde omstandigheden inneemt.

Hoe lang?

Bij reumatoïde artritis, psoriasis, colitis ulcerosa, nefrotisch syndroom, eczeem en lepra

• De behandeling duurt meestal verschillende maanden tot jaren.
• Het kan enkele weken duren voor u iets merkt van het gunstige effect van dit middel. Voor die tijd kunt u misschien al wel last krijgen van sommige bijwerkingen. Het is de moeite waard om het gebruik toch door te zetten. Voor veel mensen weegt het voordeel van het gebruik uiteindelijk duidelijk op tegen het nadeel.

Bij orgaantransplantaties

• De behandeling start kort voorafgaand aan de operatie en gaat zolang door als u het middel verdraagt en het goed blijft werken.
• Daarbij past de arts de dosering geleidelijk aan om tot de laagst mogelijke onderhoudsdosering te komen.

Het is belangrijk dit middel consequent om de twaalf uur in te nemen.

Gebruikt u dit middel na een transplantatie en heeft u het vergeten in te nemen? Neem dan contact op met uw arts. Het kan belangrijke consequenties hebben voor de afweer.

Gebruikt u dit middel voor een van de andere toepassingen en heeft u het vergeten in te nemen? Duurt het nog meer dan vier uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan vier uur? Sla de vergeten dosis dan over.

Neem nooit een dubbele dosis!

autorijden en alcohol drinken?
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.

alles eten?
Drink geen grapefruitsap. Grapefruitsap versterk de werking van ciclosporine, waardoor bijwerkingen kunnen ontstaan. Mocht u stoppen met ciclosporine, dan kunt u vanaf een dag daarna weer grapefruitsap drinken. Een glas grapefruitsap (vers geperst of uit een pak) bevat het sap van meerdere grapefruits. Ook bij het eten van grapefruits kunnen bijwerkingen ontstaan.

Dit middel heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Sirolimus, een medicijn tegen afweerreacties, kan door ciclosporine te sterk werken en te veel bijwerkingen geven. Neem sirolimus daarom altijd 4 uur NA ciclosporine in. Vraag uw apotheek eventueel om een innameschema.
• Everolimus, een medicijn tegen afweerreacties, kan door ciclosporine te sterk werken en te veel bijwerkingen geven. Mogelijk moet de dosering worden aangepast.
• Ambrisentan, een medicijn tegen pulmonale arteriële hypertensie, kan door ciclosporine te sterk werken en te veel bijwerkingen geven. Mogelijk moet de dosering worden aangepast.
• Aliskiren, een middel tegen hoge bloeddruk, kan door ciclosporine te sterk werken en te veel bijwerkingen geven. Mogelijk kunt u overstappen op een ander medicijn tegen hoge bloeddruk.
• Als u al digoxine gebruikt en u gaat ciclosporine gebruiken, kunnen de werking en bijwerkingen (zoals veranderingen in kleuren zien, wazig zien, misselijkheid, braken, verminderde eetlust) van digoxine toenemen. Neem hierover contact op met uw arts of apotheker.
• Vaccins, bijvoorbeeld bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR), gelekoortsvaccin en BCG-vaccin. Ciclosporine vermindert de werkzaamheid van deze vaccins en kan de kans op bijwerkingen ervan verhogen. Overleg hierover met uw arts.
• Colchicine, een middel tegen jicht. In combinatie met ciclosporine kan dit middel een verhoogde kans op spierafwijkingen geven. Mogelijk kunt u overstappen op een ander medicijn tegen jicht of kan de dosering van colchicine worden aangepast.
• Colestyramine. Dit is galzuurbindende hars en wordt onder andere gebruikt bij een te hoog cholesterolgehalte. Neem dit middel NIET gelijktijdig met ciclosporine in. Door dit middel wordt ciclosporine niet of slecht in het lichaam opgenomen. Zorg dat u dit middel minstens vier uur na ciclosporine inneemt.

Veel andere medicijnen kunnen de werking van ciclosporine verminderen, namelijk

• het vermageringsmiddel orlistat;
• het antibioticum clindamycine om in te nemen;
• de middelen tegen tuberculose rifampicine en rifabutine;
• de hiv-middelen efavirenz, etravirine en nevirapine ;
• het kruidenmiddel tegen depressieve klachten sint-janskruid;
• de epilepsiemiddelen carbamazepine, fenobarbital, oxcarbazepine, primidon en fenytoïne;
• het middel tegen tumoren cyclofosfamide;
• bosentan, een hart- en vaatmiddel;
• een middel tegen narcolepsie modafinil.

Raadpleeg uw arts als u een van deze combinaties voorgeschreven heeft gekregen. Als u op de combinatie bent ingesteld, mag u NIET met deze middelen stoppen, behalve na overleg met uw arts. Anders heeft u kans op ernstige bijwerkingen van ciclosporine. Ook mag de dosering van deze middelen NIET worden gewijzigd, behalve na overleg met de arts die de ciclosporine voorschrijft.

Sommige medicijnen geven in combinatie met ciclosporine een grote kans op nierbeschadiging. Meestal mag u deze middelen niet in combinatie met ciclosporine gebruiken. Als de arts de combinatie wel voorschrijft, zal de arts de nierwerking regelmatig controleren. Het betreft de volgende medicijnen en medicijngroepen.

• Pijnstillers en bloedverdunners die acetylsalicylzuur of carbasalaatcalcium bevatten.
• Ontstekingsremmende pijnstillers van het NSAID-type, onder andere celecoxib, diclofenac, ibuprofen, ketoprofen en naproxen. Deze medicijnen hebben veel verschillende merknamen.
• De middelen om in te nemen tegen virusinfecties aciclovir en valaciclovir.
• De antibiotica van het aminoglycoside-type amikacine, gentamicine, netilmicine en tobramycin. De antibiotica-combinatie cotrimoxazol (trimethoprim/sulfamethoxazol).
• Het middel tegen schimmelinfecties amfotericine B.

Ook zijn er medicijnen waardoor de hoeveelheid ciclosporine in het bloed kan stijgen. Hierdoor is niet alleen de werking, maar zijn ook de bijwerkingen sterker. Dit geeft vooral risico`s voor de nieren. Raadpleeg uw arts als u een van deze combinaties voorgeschreven heeft gekregen.

• De hiv-middelen ritonavir, saquinavir, indinavir, nelfinavir, fosamprenavir, darunavir en ritonavir/lopinavir.
• Telaprevir en boceprevir, medicijnen tegen hepatitis C.
• De antibiotica om in te nemen claritromycine, erytromycine.
• De middelen om in te nemen tegen schimmelinfecties fluconazol, ketoconazol, itraconazol, voriconazol en posaconazol.
• Het vrouwelijke hormoon danazol.
• De mannelijke hormonen mesterolon en testosteron.
• Anabole steroïden, zoals nandrolon en stanozolol.
• De hartmiddelen amiodaron, diltiazem, verapamil en nicardipine.

Als laatste zijn er medicijnen die in combinatie met ciclosporine ernstige bijwerkingen kunnen veroorzaken.

• Het ontstekingsremmende en afweeronderdrukkende middel methotrexaat en ciclosporine kunnen elkaars werking en bijwerkingen versterken. Bij deze combinatie zal de arts uw bloed extra controleren.
• De middelen die bij kanker worden gebruikt: daunorubicine, doxorubicine, epirubicine, idarubicine en mitoxantron. De bijwerkingen van deze middelen worden door ciclosporine versterkt. Overleg hierover met uw arts.
• De cholesterolverlagende middelen atorvastatine, fluvastatine, pravastine, simvastatine en rosuvastatine. Door de combinatie met ciclosporine heeft u meer kans op bijwerkingen van de cholesterolverlager. Vooral belangrijk hierbij is een spierziekte. Deze is te herkennen aan snel opkomende hevige en onverklaarbare spierpijn, spierzwakte en minder plassen en bruine urine. Stop dan meteen met de cholesterolverlager en raadpleeg uw arts.
• Dabigatran, een antistollingsmiddel. De hoeveelheid dabigatran in uw bloed kan stijgen. Hierdoor heeft u meer kans op bloedingen. Overleg hierover met uw arts.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap
Gebruik dit middel niet als u zwanger bent of binnenkort wilt worden. Over het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap is nog niet zo veel bekend. Er zijn wel zwangere vrouwen geweest die ciclosporine gebruikten. Bij hen kwamen te vroeg geboren kinderen en kinderen met een te laag geboortegewicht vaker voor.

Meld aan uw arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort wilt worden. Zo mogelijk kunt u tijdelijk overstappen op een ander middel.

Borstvoeding
Gebruik dit middel NIET als u borstvoeding geeft, of stop de borstvoeding. Dit middel komt in de moedermelk terecht en kan schadelijk zijn voor de baby.

Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts of apotheker. Mogelijk kan de arts u een ander middel voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.

Stop niet zomaar met het gebruik, zeker niet als u dit middel gebruikt om afweerreactie na een transplantatie te onderdrukken. Maar ook als u dit middel bij psoriasis, reumatoïde artritis, colitis ulcerosa, andere chronische ontstekingen of lepra gebruikt. De klachten kunnen dan heviger terugkomen. Raadpleeg uw arts als u stoppen wilt.

Ciclosporine is sinds 1983 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar onder de merknamen Neoral en Sandimmune en als het merkloze Ciclosporine.

Onder de merknaam Neoral is het te verkrijgen in capsules en drank en onder de merknaam Sandimmune in injecties. Deze tekst gaat alleen over de capsules en drank.